یکی از دغدغه های همیشگی کسانی که با ترجمه متنهای عربی سر و کار دارند و یا به فرا گرفتن آن علاقه دارند، یافتن یک لغت نامه معتبر عربی فارسی است؛ لغت نامه ای که از ارزش و اعتبار نسبی برخوردار و گنجینه لغاتش پر بار باشد. در زمینه زبان کلاسیک عربی لغت نامه های عربی به عربی زیادی وجود دارد، ولی یافتن لغت نامه عربی فارسی در زمینه عربی کلاسیک که در عین حال قابل اعتماد و مفصل هم باشد کمی سخت است. عبد الکریم صفی پوری – که از زندگی اش تقریبا هیچ اطلاعی جز تدریس در مدرسه ای […]

وجود تعداد بسیار زیاد کلمات عربی در زبان فارسی باعث شده فارسی‌زبانان در مواجهه با متون عربی با معنی بسیاری از کلمات آشنا باشند. اما همین پیش‌زمینه ذهنی از معانی واژه‌ها گاهی موجب اشتباهاتی اساسی شده است؛ در مواردی که معنای واژه در فارسی امروزی با خاستگاه عربی‌اش تفاوت داشته باشد. به عنوان نمونه «تقلید» که در زبان عربی به معنای «به گردن انداختن» بود و تناسبش با «تقلید» در اصطلاح فقهی روشن، فارسی خوانده شد و عده ای گمان کردند «تقلید» در فقه نیز به همین معنی فارسی «ادای کسی را درآوردن» است! همچنین است کلمه «حیَل شرعیة» که […]

ابن حزم اندلسی (درگذشته ۴۵۶ هـ) در کتاب اصولی مشهور خود الاحکام به تشابهی که میان زبان‌های عبری، سریانی و عربی یافته اشاره می‌کند و می‌گوید: «چنین به نظر می‌آید این زبان‌ها در اصل یک زبان واحد بوده‌اند که به مرور زبان و بخاطر اختلاف لهجه کم‌کم از هم فاصله گرفته‌ و چند زبان مستقل و البته بسیار شبیه هم پدید آمده است.» توجه به تشابه میان زبان عربی و برخی زبان‌های مجاور آن، اختصاصی به ابن حزم ندارد و بسیاری از دانشمندان مسلمان پیش و پس از وی نیز مشابهت‌هایی میان زبان عربی و این زبان‌ها و یا زبان‌های […]

یکی از مثال‌های آشنا در ادبیات عرب، حتی برای کسانی که تازه وارد دنیای ادبیات شده‌اند، تعبیر «أکلونی البراغیث» است. در حاشیه جامع المقدمات ترجمه این عبارت چنین آمده: «کیک‌ها مرا خوردند» برخی از کسانی که تازه به تدریس رو آورده بودند، به همین ترجمه اکتفا کرده‌اند، البته که ترجمه درست است، ولی ایشان این نکته را که منظور از «کیک» همان «کَک» است و بقول دهخدا «کیک معروف است که برادر شپش باشد»، نمی‌دانستند و «کیک» را Cake خواندند و از آن همان چیزی فهمیدند که عصرها با چایی خورده می‌شود! خب واضح بود که نتیجه، معنایی بسیار ناموزون […]

۳- سومین دسته کتاب‌های لغت را می‌توان مهجورترین دسته کتب لغوی دانست. در این شیوه تدوین، نه به شکل ظاهری و نه حتی ریشه کلمات توجهی نمی‌شد بلکه معنا تنها معیار بود؛ دسته‌بندی واژه‌ها بر اساس معانی آن‌ها و چینش آن‌ها در گروه‌های معنایی مربوط. نخستین بار ابوعبید قاسم بن سلام (متوفای ۲۲۴ هـ) دست به تدوین لغت‌نامه‌ای موضوعی زد و الغریب المصنف را تالیف کرد. وی کتاب خود را به ۲۵ کتاب مانند کتاب خلق الانسان، کتاب اللباس، کتاب الامراض تقسیم و هر کتاب را به ابواب متعددی تقسیمی مجدد نمود، و چنین شد که کتابی عظیم در ۹۰۰ باب […]