وجود تعداد بسیار زیاد کلمات عربی در زبان فارسی باعث شده فارسی‌زبانان در مواجهه با متون عربی با معنی بسیاری از کلمات آشنا باشند. اما همین پیش‌زمینه ذهنی از معانی واژه‌ها گاهی موجب اشتباهاتی اساسی شده است؛ در مواردی که معنای واژه در فارسی امروزی با خاستگاه عربی‌اش تفاوت داشته باشد. به عنوان نمونه «تقلید» که در زبان عربی به معنای «به گردن انداختن» بود و تناسبش با «تقلید» در اصطلاح فقهی روشن، فارسی خوانده شد و عده ای گمان کردند «تقلید» در فقه نیز به همین معنی فارسی «ادای کسی را درآوردن» است! همچنین است کلمه «حیَل شرعیة» که […]

«ضَرّة» واژه‌‌ای کهن در زبان عربی است که یش از ظهور اسلام نیز رواج داشته‌ و زن دوم همسر یا همان «هوو» را بدین نام می‌خوانده‌اند.[۱] ابن فارس در تحلیلی دقیق منشا این نامگذاری را شرح می‌دهد: « والضَّرَّة: اسمٌ مشتقٌّ من الضَّرِّ، کأنَّها تضرُّ الأخرى کما تضرُّها تلک »، خلاصه آنکه این واژه از ماده ضرر گرفته شده چرا که هر یک از دو زن مایه دردسر و ضرر دیگری است. این نکته ساده لغوی نشان از این دارد که نه تنها در صدر اسلام که پیش از ظهور اسلام و در جامعه اصیل عربی هم زن دوم به […]

اختلاف در معنای لغوی یک واژه در قرآن کریم ، بخاطر اختلاف نظر در ریشه و اشتقاق آن مسئله ای بسیار رایج است. آیه ۶۱ سوره بقره یکی از همین موارد است : فَادْعُ لَنا رَبَّکَ یُخْرِجْ لَنا مِمَّا تُنْبِتُ الْأَرْضُ مِنْ بَقْلِها وَ قِثَّائِها وَ فُومِها وَ عَدَسِها وَ بَصَلِها در تعیین معنای واژه « فوم »  اختلاف نظر بسیار زیادی بین لغویان و مفسرین است ، ابن مسعود این کلمه را « ثومها » قرائت کرده و همین نکته توجه بسیاری را جلب کرده که واژه اصیل کدام است ؛ فوم یا ثوم ؟ ابوحیان نقل می کند […]