وجود تعداد بسیار زیاد کلمات عربی در زبان فارسی باعث شده فارسی‌زبانان در مواجهه با متون عربی با معنی بسیاری از کلمات آشنا باشند. اما همین پیش‌زمینه ذهنی از معانی واژه‌ها گاهی موجب اشتباهاتی اساسی شده است؛ در مواردی که معنای واژه در فارسی امروزی با خاستگاه عربی‌اش تفاوت داشته باشد. به عنوان نمونه «تقلید» که در زبان عربی به معنای «به گردن انداختن» بود و تناسبش با «تقلید» در اصطلاح فقهی روشن، فارسی خوانده شد و عده ای گمان کردند «تقلید» در فقه نیز به همین معنی فارسی «ادای کسی را درآوردن» است! همچنین است کلمه «حیَل شرعیة» که […]

مسئله واژگان دخیل در قرآن و در مقیاسی وسیع‌تر مسئله تعریب و واژگان دخیل در سراسر زبان عربی اهمیتی فوق العاده دارد، اما در جهان اسلام در ابتدایی‌ترین شکل ممکن مورد توجه قرار گرفت و عملا می‌توان ادعا کرد پس از ابن سلام که تنها ابتدای قرن سوم را درک کرده، تحلیل و یا استدلال جدیدی در این میان مطرح نشده است، و البته مشکل روشن است، دو معضل همیشگی که در دانش‌های زبانی کلاسیک عربی دیده می‌شود: عدم اعتنا به همان چند شاهد کمی که برای زبانشناسی مقارنه‌ای وجود داشته و تلاش برای حل مسائل بصورت نظری و تئوری […]

« وَ هذا لِسانٌ عَرَبِیٌّ مُبینٌ » ( نحل: ۱۰۳ ) در قرآن کریم بیش از ۱۰ بار به مسئله عربی بودن این کتاب مقدس اشاره شده است، اما وجود برخی کلمات که با ساختار دیگر کلمات عربی مشابهتی ندارند و یا از ریشه‌ای که در زبان عربی یافت نمی‌شود مشتق شده‌اند، باعث شد که از دیرباز سوالی میان دانشمندان اسلامی مطرح شود: آیا در قرآن نیز بمانند دیگر متون نظم و نثر عربی، کلمات غیر عربی وجود دارد؟ کلماتی که چون از زبان غیر عربی وارد واژه‌های عربی شده بودند « دخیل » خوانده می‌شدند. جلال الدین سیوطی ( […]

۴- توجه به لغت: گاهی رجوع نکردن به لغت باعث اشتباه می‌شود، چرا که مترجم معنایی در ذهن دارد و بدون توجه به آنچه در لغت آمده، سعی در تطبیق معنای پیشفرض خود دارد، نمونه این مسئله در ترجمه آیه « ذَرْهُمْ یَأْکُلُوا وَ یَتَمَتَّعُوا وَ یُلْهِهِمُ الْأَمَل‏ » ( حجر: ۳ ) رخ داده که مترجم محترم چنین آورده: «  و آرزوها آنان را غافل سازد »، نگاهی به لغت نشان می‌داد کلمه امل علاوه بر معنای اسمی « آرزو» معنای مصدری « آرزو کردن » نیز دارد، ولی مترجم تنها معنای اول را در ذهن داشته و چون […]

یکی از مسائلی که همیشه درباره قرآن مطرح می‌شود، سوال از چرایی تعداد بسیار زیاد ترجمه‌های قرآن کریم است، پاسخ ساده است: قرآن کتاب ساده ای نیست، زبانی پیچیده و دقیق دارد و ترجمه آن بسیار دشوار. این نوشتار به بررسی مهم ترین لغزشگاه‌های مترجمان قرآن اشاره می‌کند، با نگاهی به ترجمه مشهور آیت الله مکارم شیرازی که حاصل ۱۵ سال کار ایشان بر تفسیر قرآن مجید و نیز بررسی سه ساله جمعی از مترجمان و قرآن پژوهان است. دلیل انتخاب این ترجمه نیز روشن است؛ نشان دادن اینکه با وجود این چنین تمهیداتی، باز هم اشتباه وجود دارد و […]