در میان آنچه امروزه به نام شیوه های عزاداری – پذیرفته و یا نپذیرفته – میان جوامع شیعیان رواج دارد، برخی رسوم قدمت چندانی ندارند و بخاطر مسائلی که در حاشیه آنها وجود داشته، گاه مورد اختلاف نظر فقها گشته اند. قمه زنی یکی از این دست مظاهر است که به عقیده بسیاری از کسانی که پیرامون آن پژوهش کرده اند، عمر آن حداکثر به دوران صفویه میرسد، در عین حال در دو قرن اخیر رواج بسیاری در میان عوام شیعیان در برخی جوامع پیدا کرده و مورد تقابل شدید آراء علما واقع شده است تا جاییکه از فتوا به […]

رسیدن به روایتی نزدیک‌تر به آنچه در روزگاران پیشین گذشته، سنتی همیشگی در میان دانشی‌مردانی بوده که دغدغه‌شان تاریخ بوده است. انتشار کتاب «حماسه حسینی» باعث شد که نقد تاریخی ماجرای کربلا از میادین علمی به پای منبرها کشیده شود، جایی که دیگر سخن گفتن و نقد کردن یک طرفه بود و مخاطب توان تحلیل و یا نقد این نقد را نداشت. نتیجه نیز روشن بود؛ نقد یک طرفه نه تنها در میان مخاطب ناآشنا حرف خود را به کرسی ‌نشاند، بلکه باب تشکیک را نیز باز کرد؛ پس از آن «منبر حسینی» در نگاه بسیاری به جایی برای جعل، […]

نخستین وظیفه یک پژوهشگر تاریخی نگاه نقادانه و انتخاب روایتی به واقع نزدیک‌تر از میان روایت‌های متعدد یک ماجراست. این نکته روشن در مورد تمام قضایای تاریخی صدق می‌کند و اختصاصی به تاریخ اسلام ندارد. اما در مورد تاریخ اسلام دو ویژگی باعث شده کار بسیار سخت شود: از یک سو کم بودن منابع دست اول و از بین رفتن قسمت عمده آن‌ها و از سوی دیگر وجود جریانات سیاسی و مذهبی قدرتمندی که به میراث تاریخی سمت و سوی زیادی داده است. نتیجه این دومسئله اغتشاش بسیاری است که در قضایای تاریخی مربوط به صدر اسلام می‌بینیم. یک نمونه […]

در میان مقاتلی که پیرامون ماجرای کربلا نوشته شده کمتر مقتلی را می‌توان یافت که با نگاه نقادانه یک فقیه نوشته شده باشد. همین نکته «مقتل الحسین ع» نوشته عبدالرزاق الموسوی المقرم (م ۱۳۹۱هـ) که به «مقتل مقرم» شهرت دارد را تمایز بخشیده است. هرچند نوشتن در غیر وادی فقه و اصول در نجف قرن چهاردهم چندان معمول نبود اما همین فضا باعث شد مرحوم مقرم مقتلی بنویسد که در جای جایش قضایا را از نگاهی فقهی تحلیل کند؛ از مسئله خروج امام ع با وجود علم به شهادت و تعارض ظاهری آن با حرمت القاء نفس در هلاک و […]

کتاب «اللهوف علی قتلی الطفوف» که به «لهوف» شهرت دارد قطعا یکی از مشهورترین مقاتلی است که پیش از دوران معاصر تدوین شده است و البته سهم گردآورنده آن یعنی سید رضی الدین علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن طاووس مشهور به سید بن طاووس (درگذشته ۶۶۴ هـ) را نباید نادیده گرفت. سید بن طاووس خود می‌گوید که پس از تدوین کتاب مشهورخود «مصباح الزائر» به فکر تدوین کتابی افتاد که مقتلی مختصر باشد و زائر بتواند در هنگام زیارت حرم سیدالشهدا ع در روز عاشورا آن را همراه داشته باشد، و چنین شد که برخلاف سیره معمول […]